(Editörün Notu: Alp Pektaş'ın hazırladığı bu makalenin girişine, bir çift cümleyi not düşmeden edemedim: "Minecraft'ta şiddet varmış!" gibi desteksiz ithamlarda bulunan yöneticiler, devlet insanları ve özellikle ailelerin, video oyunlarının "çocuk oyunu" demek olmadığını öğrenmesi gerekiyor artık. Oyunların kutularındaki (dijital olarak indirilenlerin de, indirildiği platformun bir yerlerinde) oyunun hangi yaşa uygun olduğunu gösteren ibarelerin ne işe yaradığını merak eden "büyüklerimize" bu makaleyi mutlaka okutun -Sinan Akkol)
Hiç yaşınız yetmediği için oynayamadığınız bir video oyunu oldu mu?
Türkiye’de yaşayıp büyüdüyseniz kimse oynadığınız oyunlara yaşınız yetiyor mu diye ciddi ciddi uğraşmayacaktır. Mağazalardan oyunlara para verip alıyorsanız engel olmayacaklardır ve indiriyorsanız da kimse kontrol etmeyecektir. Ancak yurtdışında olaya daha ciddi baktıkları için kontrol biraz daha sıkı oluyor. "O da oyun, bu da oyun" deyip geçmiyorlar. Pek çok ülkenin kendine ait derecelendirme kuruluşları var video oyunlarına ve içeriklerine yaklaşımı farklı olabiliyor. Özellikle Avustralya ve Almanya gibi ülkeler fazla katı olabiliyor.
Dünyada başlıca 2 tane oyun içerik sınıflandırma sistemi var. Bunlardan ilki Amerikalı ESRB, ikincisi de Avrupalı PEGI (bir de Japonların CERO'su var, ama o bizim makalemizin konusu değil - Sinan). Bunlarla oyunların videolarında bolca karşılaşırsınız. Videonun başında adamın biri "PEGI 18", bir başkası da "Rated M for Mature" der ya hani. Peki oyunlardaki bu yaşa göre sınıflandırmalarda kıstas nedir?
PEGI (Pan European Game Information)
Avrupa ülkelerinde kullanılan video oyun içerik sınıflandırma sistemidir. Avrupa çocukların gelişimi ve toplumun sağlığı üzerine epey kafa patlattığı için bu sınıflandırmayı ciddiye almaktadır. PEGI’de 5 farklı yaş sınıflandırması kullanılmaktadır.
3 = 3 yaş ve üzeri oyuncuları kapsar. Oyuna hiçbir şekilde korkutucu ve rahatsız edici içerik konulamaz.
7 = 7 yaş ve üzeri oyuncuları kapsar. Gerçek dışı şiddet (çizgi film şiddeti) ve daha küçük yaşta oyuncuları rahatsız edebilecek şeyler içerebilir.
12 = 12 yaş ve üzeri oyuncuları kapsar. Hafif oranda şiddet, kaba dil, cinsel imalar ve kumar içerebilir.
16= 16 yaş ve üzeri oyuncuları kapsar. Gerçekçi şiddet, küfür, cinsel öğeler, uyuşturucu kullanımı ve kumar içerebilir.
18= 18 yaş ve üzeri oyuncuları kapsar. Detaylı şiddet ve vahşet, savunmasız insanlara karşı şiddet, amaçsız yere öldürmek, küfür, cinsel temalar, kumar ve uyuşturucu içerebilir.
ESRB (Entertainment Software Rating Board)
Amerika tek başına bolca oyun yapıp yayınlayan bir ülke olduğu için onun sınıflandırma sistemi de bir şekilde herkesi ilgilendiriyor. Gelin bakalım orada nasıl bir yaş sınıflandırma sistemi kullanılıyor.
RP (Rating Pending) = Oyun henüz sınıflandırmaya tabi tutulmamıştır.
EC (Early Childhood) = 3-6 yaş civarındaki çocuklar için hazırlanmış eğitici oyunlardır ve herhangi bir olumsuz öğe içermezler.
E (Everyone) = Oyun 7’den 70’e herkese hitap etmektedir. Arada çizgi film tarzı şiddet öğeleri olsa da (Bugs Bunny’nin kafasına örs düşmesi gibi) fazlası yoktur.
E10+ = Bu da demin ki gibi alt seviye 10 ve 10 yaşın üstündekiler. Kaba mizah ve biraz daha fazla şiddet içeriyor.
T (Teen) = Ergen olarak çevrilebilecek bu derecelendirme 13-17 yaş arası oyuncu kitlesini kapsıyor. Kanın kullanımı, şiddet, kaba dil ve müstehcenlik içeriyor.
M (Mature) = 17 yaş üzeri kitleyi kapsar. En yaygın derecelendirmedir. Bu derecelendirmeye sahip olan oyun kan, şiddet, vahşet, küfür, cinsel öğeler, uyuşturucu kullanımı ve olumsuz örnek oluşturabilecek davranışlar barındırır.
AO (Adults Only) = 18 yaş ve üzeri kitleyi kapsar. Mature’ın daha üst ve uzun süreli hali denebilir. Muhtemelen aşağıdaki soruyor olmalısınız.
ESRB için Nerfnow'dan güzel bir örnekleme.
M ile AO arasındaki fark ne?
Dikkat ettiğiniz üzere Mature için 17+ ancak Adults Only içinse 18+ ibaresi konulmuş. Peki, bu ikisi arasında nasıl bir fark var da iki tane farklı derecelendirmeye gerek duyuldu. Aslında ikisinde de aşırı şiddet, cinsellik, küfür, uyuşturucu gibi aynı özellikler bulunmakta ancak bunların işlenişi ve kullanım seviyeleri daha farklı.
Şiddet konusunu birkaç oyun üzerinden anlatalım. Dead Space 2 ve Manhunt 2. İkisi de fena halde şiddet ve vahşet içeren oyunlar. Ancak Dead Space’de karakterimiz Isaac, Necromorph'larla hayatta kalmak için savaşıyor. Öldürdüklerimiz yaratık ve masum insanlar değil. Dolayısıyla Mature değerlendirmesi tek başına yetiyor. Öte yandan Manhunt 2’de insanların kafasına torba geçirip boğmak ve gözlerini oymak gibi ekstrem şiddet unsurları var. Öylece kafasına sıkıp öldürmüyoruz. Yakın zamanda çıkacak olan Hatred da Adults Only olarak belirlenen oyunlardan, çünkü ana karakter olarak durup dururken savunmasız ve masum insanları öldürüyoruz. Şiddet bir araç değil amaç olarak kullanılmış.
Bir diğer tartışmalı konu ise cinsellik. Şahsen ben bunu anlamış değilim. Sanal karakterlerin sevişmesi ya da çıplak olması birbirlerini öldürmesinden daha çok ilgi ve tepki çekiyor. Yine iki farklı oyundan örnek verelim: Mesela The Witcher 2 ve Seduce Me. Bildiğiniz üzere Geralt çapkın ve cezbedici bir adam ve kadınlarla arası epey iyi. Dolayısıyla Triss ya da başka kadınlarla epey yakın temaslar kurabiliyor. Ancak bu sadece kısa süren birkaç sahne ve oyunun tamamı böyle değil. Öte yandan Seduce Me adlı oyun tamamen bunun üzerine kurulu ve cinsellik artık amaç olmuş. Zamanında Steam Greenlight’tan çekilmişti ve Steam’de yayınlanamadı.
Adults Only oyunlarının pazarlanması ve satışı epey sıkıntı ve bir takım kısıtlamalara tabi oldukları için rahatça mağazalarda ya da bazı ülkelerde satılamıyorlar. Bu yüzden yapımcılar oyunlarını Mature seviyesine çekmek için düzenlemeler yapıyorlar çünkü öbür türlü zarar ederler. Tabi arada Skyrim modları gibi oyuna Adults Only materyalleri ekleyen modlar çıkartılabiliyor ama bunlar tek başlarına oyunun derecelendirmesini etkilemiyorlar çünkü resmi değiller ve satılmıyorlar.
Oyuncuların bu derecelendirme sistemini ne kadar önemseyip önemsemediği malum çoğumuz küçükken oynamamız gereken oyunlar oynadık. Örnek olarak ben Vice City’yi oynadığımda 12 yaşındaydım. Sınıflandırma göz önüne alınsaydı benim oynayabilmem için birkaç yıl daha beklemem gerekecekti. Ancak ben yine de oyunu oynadım ve hiçbir şekilde birilerini yaralamadım, önüme çıkanı dövüp parasını da almadım. İş biraz da oyuncu da bitiyor. Bu oyunlar sağlıklı bir çocuğun psikolojisini etkileyebilir ama onu katile çevirmez. Siz bu derecelendirmeyle ilgili ne düşünüyorsunuz, yorumlarınızı yazmanızı bekliyoruz.
