(İç çeker).. Civilization kadar köklü bir seriye nasıl "şöyle epik böyle havalı" bir giriş paragrafı yazayım diye düşünürken zaten herkesin bildiği, sevdiği, "bir tur daha"nın büyüsüne kapılıp sabah ışıklarını görene kadar oynadığı bir seri için nihayetinde çok da fazla bir şey söylemeye gerek olmadığını anladım.
Ancak bu yazıda serinin tüm oyunları hakkında bir şeyler var, buna adı Civilization olmayan ama bir şekilde bağlantısı olan oyunlar da dahil. Üstelik bazıları için arka plan hikâyelerini de ekledim ki hem daha akıcı bir yazı olsun hem de bu ilginç olayları bir nebze olsun anlatabileyim. O zaman çay/kahve kapıp başlayalım dev serinin köklerine inmeye:
Civilization (1991)
Bill Stealey ve Sid Meier tarafından 1982'de kurulan MicroProse şirketi, kuruluşunun ilk senelerinde uçak simülasyonu ve askeri strateji yazılımlarına odaklanmıştı. Ancak 1990'lara gelindiğinde, özellikle SimCity ve Populous gibi oyunların başarısından sonra Sid Meier, yıkım içermeyen oyunların da başarılı olabileceğini görüp bu tarz bir oyun yapmak istedi. 1990'da Sid Meier's Railroad Tycoon ve 1991'de, bugüne kadar adını hep söz ettirmiş, 4X türü oyunların atası olmuş Sid Meier's Civilization'ı piyasaya çıkardı MicroProse.
4X türü strateji oyunları için kullanılıyor ve adını İngilizce’deki eXplore (Keşfet), eXpand (Genişlet), eXploit (Kaynakları Kullan), eXterminate (Yok Et) kelimelerindeki "X" harfinden alıyor.
Civilization'ın üç ana özelliği vardı: Risk kutu oyunundan esinlenen fetih, Empire: Wargame of the Century'den esinlenilen şehir yönetimi ve çeşitli yükseltmeleri yapabileceğiniz, tarihsel gerçekliklerle yedirilmiş teknoloji ağacı. Erişilebilir olması için gerçek zamanlıdan sıra tabanlı yapıya geçiş, karoların altıgen yerine kare olması, tüm haritanın gözükmemesi gibi önemli değişiklikler de geliştirme sürecinin ortasında yapıldı. "O zamanlar gençtik ve korkmuyorduk" diyor Meier o günler için.
Toplam 14 lider barındıran oyunda üç farklı kazanma koşulu var: Tüm medeniyetleri fethetme, uzaya uzay gemisi yollama ve süre bitimine kadar kaybetmeme. Ayrıca meşhur "Nükleer Gandhi" meme'inin de kaynağı bu oyundaki bug'dan geliyor.
Sid Meier's Colonization (1994)
İlk oyun başarılı olsa da Bill Stealey, MicroProse'un hala uçak simülasyonlarına odaklanması gerektiğini savunuyordu ve bu yüzden ikinci bir Civilization oyunu için yeşil ışık yakmamıştı. Bu sürede Sid Meier, Brian Reynolds ile birlikte Colonization üzerinde çalıştı. Uzaktan bakıldığında Civilization ile aynı oyun gibi gözükse de Colonization, bir ulus yönetmek yerine Amerika'nın Avrupa milletleri tarafından kolonileştirilmesini konu aldı.
Civilization II (1996)
Bill Stealy'nin kendi istediği oyunları yapma ısrarları sonucu Sid Meier, tüm MicroProse haklarını satarak bağımsız bir role geçiş yaptı. İkili beraber çalışmaya devam etmek istiyordu ancak Bill Stealy'nin başarıszlığı sonucu MicroProse'u satması buna izin vermedi. Şirketin yeni sahibi Spectrum HoloByte ise lisans oyunlarına odaklanmıştı ancak zaten geliştirme sürecinde olan Civilization II'nin tamamlanmasına müsaade etti. Ve Civilization II, onların birkaç binlik satış beklentisinden oldukça uzak bir şekilde, toplam 3 milyon satarak ne kadar kıymetli bir marka olduğunu ispatladı.
Sid Meier sadece ilk oyunda direktörlük yapmış olsa da tüm oyun isimlerinde kendi adının geçmesi, oyunları tanıtmak için şirketin yaptığı bir marka stratejisiydi. 1990'larda oyun endüstrisi daha az bilinirken, Meier gibi bir geliştiricinin adı, oyuna kalite ve güvenilirlik hissi katıyordu. Bu geleneği Firaxis Games de, bunun artık bir marka adı olduğunu düşünerek sürdürmeye devam ediyor.
Civilization 2000 kod adıyla geliştirilen Civilization II'nin en büyük odağı ticaret ve diplomasiyi oyuna daha çok entegre etmek oldu. Dünya harikalarının oyuna eklenmesi, kamera açısının izometrik olması, birimlerin artık ateş gücü ve çarpışma puanının olması, müttefik ve barış anlaşması özelliklerinin eklenmesi yeni geliştirmelere örnek verilebilir. Ayrıca oyun, Doom'un mod desteğindeki başarısından sonra mod desteğiyle piyasaya çıktı. Multiplayer Gold Edition sonrasında ise online oynamak mümkün hale geldi.
Sid Meier's Alpha Centauri (1999)
Yeni MicroProse sahipleri sonrası Sid Meier, Brian Reynolds ve Jeff Briggs ile birlikte Firaxis'i kurdu. Şirket Civilization'ın isim haklarına sahip değildi, bu yüzden yeni bir isimle, Sid Meier's Alpha Centauri'yle oyuncuların karşısına çıktı.
Civilization'ın ruhani devamı olarak nitelendirilen Alpha Centauri; 2100 yılında, Chiron gezegeninde başlıyor ve ana amaç bu gezegeni kolonize etmek olsa da oyunun ana döngüsü Civilization ile çokça örtüşüyor. Civilization II'de görmediğimiz özelleştirilebilir birimler, arazi değişikleri yapabilme, politika belirleyebilme ve gezegenin "yerlileriyle" etkileşim içinde olma Apha Centauri'yi öncülüne göre daha cazip kılmıştı.
Civilization III (2001)
Firaxis'in Alpha Centauri hamlesi zamanında şirketin dâhil olmadığı iki adet Civilization oyunu daha çıktı. Ancak bunlar Alpha Centauri kadar başarılı olamayınca Civilization markasının sahibi Hasbro (Evet, bildiğimiz oyuncak firması olan. Ayrı bir yazı olmayı hak edecek uzun bir hikâyesi var bunun.) bu sevdadan vazgeçip tüm hakları Firaxis'e devretti ve bugüne kadar Civilization markası ait olması gereken kişiler tarafından kullanılmaya devam edildi.
Şirketin ilk Civilization oyunu Civilization III'te kültür ve diplomatik galibiyet çeşitlerinin eklenmesinin yanı sıra her bir medeniyet özel bir birime ve davranışa (endüstriyel, askeri, dini gibi) sahip oldu. Bununla beraber stratejik ve lüks kaynaklar, Altın Çağ dönemi, spesifik kaynakların takası ve ambargosu da oyuna eklendi. Teknoloji ağacı da derinleşerek oyunculara opsiyonal yollar sunmaya başladı. Civilization III ilk defa online co-op desteğini gördüğümüz oyun da oldu.
Civilization IV (2005)
Civilization IV, bugün bildiğimiz Civilization özelliklerini ilk barındıran oyunlardan biri oldu. Mesela artık din galibiyeti mümkün oldu, oyuncular misyonerler aracılığıyla 7 farklı dinden birini yayarak diplomasi ve şehir mutluluğunu etkileyebilir hale geldi. Ayrıca Civics Sistemi sayesinde 5 farklı yönetim politikası seçilebilir oldu.
Great People özelliği sayesinde, özel yeteneklere sahip gerçek dünyadan tanıdığımız tarihi kişiler oyuna eklendi. Şehirlerin büyümesi ve gelişmesini etkileyen "Sağlık" faktörünü görmeye başladık. Oyun motoru tamamen yenilendi ve 2 boyuttan 3 boyuta geçiş yapıldı. Bununla beraber her bir liderin konuşmasını görebildiğimiz animasyonlar eklendi.
Civilization IV: Warlords ve Civilization IV: Beyond the Sword adında iki adet genişleme paketinin yanı sıra stand-alone olarak, 1994'teki Colonization'ın remake'i niteliğinde Civilization IV: Colonization de 2008 yılında oyuncularla buluştu.
CivCity: Rome (2006)
Civilization IV sonrası Firaxis, Take Two tarafından satın alındı ve 2K Games dağıtımcı grubun çatısı altında kendisine yer buldu. Bu noktadan sonra ana oyunlara ilave spin-off oyunlar da görmeye başladık. CivCity: Rome da bunlardan biri. Aşina olduğumuz 4X türünün aksine bir şehir inşa etme oyunu olan CivCity: Rome'da, tahmin edebileceğiniz gibi, Roma İmparatorluğu içerisinde yer alan şehirleri yönetmek, geliştirmek, bir nevi Sezarlık yapmak asıl amacımız.
Civilization Revolution (2008)
Civilization adını daha geniş kitlelere yayma amacıyla ortaya çıkan Civilization Revolution, özellikle konsol ve mobilde rahat oynanabilecek şekilde tasarlandı. Daha az galibiyet çeşidi, daha hızlı biten oyunlar, gerçekçi görsel tasarımdan ziyade çizgi film tarzı, daha az birim çeşidi, bina ve teknoloji gibi kompakt bir yapı hedeflenildi.
Civilization V (2010)
Civilization V'in en büyük yeniliği şüphesiz 4'lü karodan 6'lı karoya geçişiydi. Bu sayede strateji derinliği önemli ölçüde genişledi. Ayrıca, Civilization IV'te gördüğümüz, bir karoya birden çok birimi yerleştirme durumundan vazgeçilip artık bir karoda sadece bir birim yer almaya başladı. Bu sayede savaşlar artık satranç gibi daha stratejik hale geldi.
İzometrik kamera açısının yanına stratejik görüş açısı eklendi. Daha detaylı teknoloji ağacı, liderlerin kendi dilinde konuşması, iyileştirilmiş online co-op desteği, her bir medeniyete özel bina, şehir devlet (City-State) eklentisi gibi birçok irili ufaklı iyileştirmeyi de sayabiliriz Civilization V için.
Oyun, Gods & Kings ve Brave New World genişleme paketinin yanı sıra gelen DLC'lerle beraber toplam lider sayısı 43'e ulaştı ve Civilization tarihinin en çok lidere sahip oyunu oldu.
Civilization: Beyond Earth (2014)
1999'da çıkan Alpha Centauri'nin ruhani devamı olarak boy gösteren Beyond Earth, insanlığın Dünya’yı terk edip uzayda yeni bir uygarlık kurduğu bir temaya sahip. Tarihsel liderler ve medeniyetler yerine, sponsor ülkeler tarafından desteklenen kolonileri yönettiğimiz oyunda teknoloji ağacı yerine, daha esnek bir teknoloji ağı kullanıldı.
Ayrıca, oyunda yabancı gezegenlerin tehlikeli florası ve faunasıyla başa çıkmak, yeni bir yaşam formuna adapte olmak ya da ona hükmetmek gibi mekanikler de yer aldı.
Civilization Revolution 2 (2014)
Selefine göre sadece mobilde boy gösteren Civilization Revolution 2, ilk oyundaki temel mekaniklerini ve özelliklerini korusa da yeni liderler, yeni binalar, yeni askeri birimler ve güncellenmiş grafikler sunarak güçlenmiş mobil cihazları yeni jenerasyonla buluşturmayı amaçladı. Oyun Android'de olmasa da halen iOS'ta satın alınabilir durumda.
Civilization VI (2016)
Yeni oyun motoruyla beraber gece/gündüz döngüsünü destekleyen Civilization VI'da görsel tarz gerçekçi olmaktan uzaklaşıp çizgi film tarafına yaklaştı. Şehirler tek bir karo olmaktan çıkıp semtlerle (district) genişletildi. Semtlerin konumları, bonus kazanmak için önemli bir hale geldi.
Civilization V'teki sınırsız worker kullanımı burada sınırlandırıldı. Teknoloji ve Civics ağacı, oyuncuların sahip olduklarına göre dinamikleşti. Artık turizm ile kültür galibiyeti almak mümkün oldu. Din adamları din savaşları yapabilir hale geldi. Yapay zeka, oyuncuların hareketlerine göre davranacak şekilde tasarlandı.
Civilization VI için Rise & Fall ve Gathering Storm isimli iki genişleme paketi gördük. Bunlar doğal afetler, Altın/Karanlık Çağ dönemleri, şehir sadakat sistemi, Dünya Kongresi, iklim krizi gibi özellikler içerdi.
Civilization VII (2025)
Vee geldik serinin son oyununa. Giderek tarihsel gerçeklikten uzaklaşan Civilization serisi, son oyunla da bu trendini koruyor. Artık liderler herhangi bir medeniyete ait değiller, istediğiniz lideri istediğiniz medeniyete eşleştirerek başlatabiliyorsunuz. Oyunda Antiquity, Exploration ve Modern adında 3 çağ yer alıyor ve her çağında başlangıcında istenilen medeniyeti seçmek mümkün.
Daha fazlasını mı merak ediyorsunuz? O zaman sizi incelemeye alalım ve biz aradan çekilelim. "Bir tur daha"nız hiç eksik olmasın!
