Oyunlarda Erişilebilirlik - 1. Kısım

Bugün Steam'e girdiniz ve uzun zamandır oynamak istediğiniz Need for Speed: Heat'in indirime girdiğini gördünüz. Ancak %80 indirimli halinin bile 100 ₺ olduğunu görünce hayal kırıklığı yaşadınız, çünkü bu kadar para veremezsiniz. Neyse ki EA, aylık 30 ₺'ya EA Play servisi sunuyor, tüm NFS oyunları da var serviste. Hemen yapıştırdınız bir aylık. Ama o da ne? NFS Heat, önerilen sistem gereksinimlerinde bile düzgün çalışmıyor. Yeni bir ekran kartına geçmek için uzun bir bekleyişin ardından nihayet oyunu deneyimleyebildiniz.

NFS: Heat oynayabilmek için oyunun fiyatı, yeterli bir donanım ve belki Türkçe dil desteği sizin için kriter oldu. Bunlar karşılandığı vakit oyuna erişebilir oldunuz. Ancak bu durum herkes için böyle ilerlemiyor. Bazılarımız için, oyunun Ayarlar sekmesindeki belki de hiç fark etmediğimiz o özelleştirmelerin yeterli seviyede olması gerekiyor. Belki bizim için QTE'leri kapatmak önemli bir seçenek değil, ancak hızlı bir şekilde tuşa basamayan oyuncular için bu bir problem ve eğer bu seçenek olmazsa o oyun onlar için erişilebilir olamıyor.

İşte bu yazıda çoğunlukla göz ardı ettiğimiz bu seçeneklere odaklanacağız ve oyunların belli bir engele sahip olanlar için nasıl erişilebilir olabileceğine, sektörün neler yaptığına ve neler yapabileceğine bakacağız. Görme, ses, motor becerileri ve bilişsel beceriler olmak üzere kategorilendirilmiş bu yazı, nihayetinde bir farkındalık oluşturmayı amaçlıyor.

Renk Körlüğü / Görme Bozukluğu

Renk körlüğü, bir canlının görme merkezindeki özel bir molekülün bulunmaması veya daha az bulunması sonucunda görülen bir bozukluktur. Her 12 erkekten ve her 200 kadından birinde görülen bu bozukluk, bu özel hücrelerin eksiklik seviyesine göre kategorilendirilir. Protanopi, döteranopi ve tritanopi sık gözüken çeşitleridir.

Renk körlüğü çeşitleri. Kaynak: Game Maker's Toolkit

Bazı video oyunları, renk körlerinin ayırt edemeyeceği renkleri kullanarak sizin bir şeyleri fark etmenizi istiyor. Özellikle kırmızı/yeşil renkleri üzerinden bir ayrım yapmamız isteniyorsa ve sadece renkler üzerinden bunu fark edebilecek bir tasarım mevcutsa, bu renk körleri için mümkün olmayan bir ayrım olacaktır. Bu yüzden oyun geliştiricileri, oyunlarını daha geliştirmenin ilk fazında iken bu kriteri göze alarak tasarım yapmalı. Eğer bu mümkün değilse tüm oyunun ya da kritik özelliklerinin renk paletini değiştirebileceğimiz bir seçenek oyuna eklenmeli. Neyse ki bu seçenek artık birçok oyunda var. Bazı oyunlarda istediğimiz rengi seçebileceğimiz gibi bazılarında ise hastalık türüne göre renk paleti belirlemek mümkün.

Oyun geliştiricileri ayrıca sadece renklerle ayrım yapabileceğimiz bir tasarım yerine, biçimlerle, gölgelerle, animasyonlarla da ayrım yapabildiğimiz bir tasarım tercih edebilir. Bu sayede renk tek seçenek olmaktan çıkabilir.

ColorOracle gibi araçlarla siz de renk körlerinin nasıl gördüğünü deneyebilirsiniz. Eğer oyun geliştiriyorsanız Unreal Engine'in ve Unity'nin özel filtrelerini kullanabilirsiniz.

Görme bozukluğu olmayan bir birey ile döteranopi bozukluğuna sahip biri Oyungezer'i nasıl görüyor

Belli oranda görme yetisini kaybetmiş oyuncular için ise yapılabilecek en iyi seçenekler altyazı ve ses desteği. Daha detaylı açıklamak gerekirse, altyazılar oyunda yer alan tüm konuşmaları içermeli ve özelleştirilebilir olmalı. Karınca duası gibi altyazı ekleyip boyutunu ayarlayamamak ya da sadece elyazı fontuna mahkum olmak oyun için "havalı" gözükse de oyuncular için elverişli olmuyor. Bu yüzden metin boyutu, fontu, arkaplan rengi ve kontrastı gibi seçeneklerin eklenmesi o oyunun erişilebilir olması için şart. 

Ek olarak karakterlerin, düşmanların ve belli nesnelerin daha net bir şekilde görülmesini sağlayacak seçenekler eklenebilir. Bunun The Last of Us Part II ve Ratchet & Clank: Rift Apart'ta çok güzel uygulanabildiğini gördük.

Ratchet & Clank: Rift Apart

Ses desteğini açmak gerekirse, oyundaki menülerin ses ile okunmasından tutun da düşmanın öldüğünü ifade eden ses kadar birçok özellik eklenebilir. Bu sayede tamamen görme engeli olan oyuncular için bile oynanabilir bir oyun tasarlanabilir. Ne yazık ki örnekler çok fazla değil, ancak dövüş oyunları ve The Last of Us Part II gibi erişiliebilirlik için ekstra özenilen oyunlarda bunun mümkün olabileceğini gördük. Özellikle dövüş oyunlarında oyunların 2D olması ve kontrolcünün titreşimi ile de çeşitli desteklerin sağlanması erişilebilirliği daha kolaylaştırıyor.

Duyma Kaybı

Belirli oranda (ya da tamamen) duyma kaybı yaşayan oyuncular için ise en önemli özellik kesinlikle altyazı seçeneği. Ara sahnelerden tutun da çevredeki konuşmalara kadar her sesin altyazısı muhakkak oyuna eklenmeli (Japon oyunları sana diyorum). 

Yukarıda da bahsettiğim gibi oyun sektöründe altyazı boyutu/fontuyla ilgili henüz bir standart yok. Bu yüzden oldukça rezil, okunabilir olmaktan öte altyazılar görmek mümkün. Özelleştirilebilir altyazı eklediğinizde böyle bir tasarım tercihine pek kızamayız ama bizi buna mahkum kılmak bu devirde yapılmaması gereken bir şey.

The Last of Us Part II altyazı özelleştirme seçenekleri

Aynı renk körlüğü gibi burada da daha oyun geliştirmenin ilk aşamalarında bu durum göz ardı edilmemeli. Her ne kadar "Altyazı boyutu değiştirmek ne kadar zor olabilir?" diye düşünsek de geliştirmenin ilerleyen fazlarında maliyet ve efor ciddi oranda artıyor. 

Her ne kadar altyazı, konuşmalar için önemli bir yardımcı faktör olsa da oyunlarda ayrıca konuşma olmayan seslere göre de aksiyon aldığımız durumlar oluyor. Mesela PUBG oynuyorsunuz ve arka tarafınızdaki çimlerden bir ayak sesi duydunuz. Hemen kendinizi koruyacak bir yere geçersiniz. Ancak eğer duyma probleminiz olsaydı bu sesi duymayacaktınız ve rakibiniz haksız bir avantaj sağlayacaktı. Bu yüzden oyun geliştiriciler çevredeki sesleri de görsel olarak oyuna yansıtmak zorunda. Bunu imleçler ile, metinler ile yapmak mümkün ve hali hazırda örnekler de var.

Fornite'da tüm sesleri görsel efektlere çevirmek mümkün

İkinci kısımda motor gelişim yetersizliğini ve bilişsek bozuklukları ele alıp firmaların neler yaptığına göz atacağız.