Yeni başlayanlar için Oxygen Not Included rehberimizin ilk bölümünde klon seçimi, oksijen ve diğer gazlar, yiyecek depolamak, su kaynakları, güç ve ısı yönetimi konularını değinmiştik. İkinci ve son bölümümüzdeyse sırada mikroplar ve hastalıklar, hayvancılık, gayzerler gibi konuları masaya yatırıyoruz :)
Eğer rehberimizin ilk bölümünü kaçırdıysanız şuradan okuyabilirsiniz.
MİKROPLAR VE HASTALIKLAR
Klonlarınız da insan, bütün gün sağa sola koştururken hasta olabilirler değil mi? Peki nedir hastalık çeşitleri? Kötü bir yemek yiyince oluşan ishal ya da besin zehirlenmesi kendi kendine geçiyor. Esas sıkıntınız "Slimelung" denen hastalık. Bu da pis sular, pis hava ve yeşil, bataklık biyomlarında bulunan "slime"lardan bulaşıyor. Eh, bu slime'lardan uzak da kalamazsınız, çünkü hem mantarlar gübre olarak slime istiyor, hem de ileride asteroidde alg kalmazsa slime'ı alge çeviren makine için yine slime'a ihtiyacınız olacak. Slime'dan kaçış olmadığına göre hastalığı önleyebilecek yöntemlere bakalım: Öncelikle tuvaletlerinizin yanına mutlaka lavabo ya da el dezenfektanı (Hand Sanitizer) yapmanız gerekli. Ayrıca üssünüzde sarı renkli pis oksijen bulunan yerlere hava temizleyici (Air Deodorizer) yapın. Bataklık biyomuna tek bir yerden giriş yapılmasını sağlayın ve çıkışına da yine dezenfektan koyun. Böylece klonlarınız üssünüze mikrop taşımıyor olacaklar.
Ayrıca depoda biriktirdiğiniz slime'lar da zamanla kütlesini kaybederek pis oksijen yayıyor. Bunun da çözümü, slime'ları tek bir yerde depolayıp, depoları da sıvı içine veya yoğun gaz basıncı olan yerlere koymak, çünkü slime basınç altında kütlesini koruyor.
Hastane odasında bir zavallı :)
Bu kadar önleme rağmen mutlaka her klon slimelung hastalığını tadacaktır. Peki hastalanan klonlar için ne yapmalı? Öncelikle bir hastane odası kurmalı ve ilaç (Medicine Pack) üretmelisiniz (Bunun için Balm Lily bitkisinin üretimini yapmanızı tavsiye ederim). Ayrıca doktorluk yapmaya hevesli en az iki klonunuz da mutlaka olmalı. Eğer ilaç ve doktor varsa, hastalanan klon otomatik olarak hastaneye gidiyor ve tedavi oluyor. Yani ilacınız ve doktorunuz varsa hastalıktan ciddi bir sıkıntı yaşamıyorsunuz. Ama hasta klon iyileşmediği sürece aksırıp tıksırarak üsse iyice bakteri yayıyor, o zaman salgınla karşı karşıya kalmanız da mümkün tabii.
Slimelung ile birlikte, korunmasız bir şekilde aşırı sıcak ya da soğuk ortamlarda uzun süre kalan klonlarda da yaralanmalar oluyor. Bunları da özellikle tespit edip hastane yatağına yönlendirmelisiniz, kendiliğinden gitmiyorlar çünkü zavallılar.
HAYVANCILIK
Asteroidde türlü türlü canlıyla karşılaşacaksınız. Bunların hepsini evcilleştirip etinden yününden faydalanmanız mümkün. Ama en çok karşılaşacağınız canlı Hatch adı verilen pek sevimli (!) şey olacak. Yiyebileceği şeyler sizi sıkıntıya sokmayan, çevrede tonlarca bulunan maddeler olduğundan, bunları yetiştirmek çok rahat. Ayrıca Hatch yetiştirmenin amacı eti ve yumurtasından ziyade, yediklerini kömüre "dönüştürmesi." Böylece kömür jeneratörü için kendi "hayvansal kömür"ünüzü (?!) üretmeniz mümkün oluyor. Ama bunun efektif olabilmesi için 5-6 oda Hatch çiftliği oluşturmanız gerek tabii. Ayrıca "ranching" yeteneği olan klonlara da ihtiyacınız var. Yaşlılıktan ölen hayvanların etiyle yüksek moral veren yemeklerden olan barbekü yapabileceğiniz gibi, fazlalığı da "temizleyebilirsiniz" tabii, ama ben önermiyorum, ne kadar Hatch, o kadar kömür sonuçta. Hatch'lerinizin mutluluğuyla yakından ilgilenmelisiniz, çünkü mutsuz, gereksinimleri karşılanmayan bir Hatch'in yumurtlama süresi uzadığı gibi, verdiği kömür miktarı da azalıyor. Bir odada çok kalabalık bir Hatch nüfusu olması en büyük sorun oluyor genelde, o yüzden en az 5-6 ayrı oda yapmanız, sık sık Hatch'leri kontrol etmeniz ve "cramped" (kalabalıktan bunalmış diyeyim) olmamalarına dikkat etmeniz gerekli. Ayrıca farklı farklı Hatch çeşitleri de oluşturabilirsiniz verdiğiniz yemeklere bağlı olarak. Kömür üretimi için en ideal olanı Stone Hatch.
Karbondioksit bulduğunuz yere mantarları dizin
Kömür ve yiyecek kaynağı dışında, hayvanların yumurtalarından arta kalan kabuklar (egg shells) da kireç (lime) üretimi için çok önemli bir kaynak. Kireci de ileride çelik (steel) üretmek için kullanıyoruz. Bu anlamda özellikle balık çiftliğinden sağlam bir kabuk üretimi elde edebilirsiniz.
KLON MORALİ, DEKOR ETKİSİ VE UZMANLIKLAR
Üçü de birbiriyle bağlantılı olduğundan tek bir başlıkta ele alayım dedim. Klonlarınıza ilgi alanlarına göre çeşitli uzmanlıklar veriyorsunuz, "sen elektrikle uğraş, sen aşçı ol" gibi. Tabii ki tek bir iş yapmıyorlar ve zamanla başka uzmanlıklar da kazanabiliyorlar. Ayrıca bazı işleri yapabilmek uzmanlık gerekiyor, hayvancılık, doktorluk gibi. Her uzmanlık daha fazla moral gereksinimi demek. 15 puan morali olan bir klona 20 puan gerektirecek uzmanlık da verebilirsiniz tabii ki, oyunda bu konuda herhangi bir engel yok, ama bunun kötü yanı şu ki; gereken moral puanına ulaşamayan klonunuz "bu kadar iş yapıyorum ama bana uygun bir ortam sağlamıyor, beni kullanıyor, çok mutsuzum" diye söyleniyor ve stres katsayısı gittikçe artıyor (haksız mı ama şimdi yani?). Stres %60'lara dayanırsa da, klon ya kusarak etrafa pis su yayıyor, ya sürekli yiyor, ya ortalığı yıkıyor ya da ağlayarak etrafı su içinde bırakıyor (ama en azından temiz su, hihi). Her klonun stres tepkisini klon özelliklerinden görebilirsiniz. Stres oluşmasını engellemek için öncelikle moralleri yüksek tutmalıyız. Bunun için çeşitli odalar yapmanız gerekli. Örneğin sadece yemek masalarından oluşan bir oda düz "yemek odası" olarak (mess hall) geçiyor ve her yemek vaktinde klona +3 moral sağlıyor. Ama tablo, ışık gibi dekor eşyası ve su sebili de koyduğunuz zaman "yemek salonu" oluyor (great hall) ve +6 moral sağlıyor. Bunun gibi yatak odası, banyo, klonların sosyalleşebilecekleri, atari oynayabilecekleri (onlar da oyun oynasın di mi ama) odalar da yaparsanız moraller tavan yapacaktır. Aynı zamanda klonların sık zaman geçirdiği yerlere de bol bol tablo, heykel yaparsanız dekor puanından da moralleri artar. Sanat yapılarının başyapıt (masterpiece) olabilmesi için bunları yaratıcılık (creativity) yeteneği yüksek bir klona yaptırmalısınız. Böylece sizin de bir klon Mona Lisa'nız olabilir.
HAYAT KURTARICILAR: GAYZERLER
Su gayzeri
Asteroid'lerde tükenmeyen tek kaynağın gayzerler olduğunu düşünecek olursak, ne kadar değerli oldukları şüphe götürmez. Asteroidi keşfettikçe çeşitli gayzerler bulacaksınız. En çok işinize yarayacak olanlar gaz ve su üreten gayzerler olacak elbette. İşlenmiş metal çıkaran volkanlar da çok değerli ama, sıcaklık 500 derecelerde çıktığından, onlarla uğraşmak biraz uzmanlık gerektiriyor. Gayzerleri, araştırma alanında uzmanlaşmış klonlarınıza inceleterek ne zaman aktif hale geçeceği, kaç döngü boyunca aktif kalacağına dair bilgileri öğrenebilir ve planınızı buna göre yapabilirsiniz. Aktif haldeki gayzer aşırı sıcak olacağından, yapıları inşa etmek için durmasını beklemeniz gerekiyor genellikle. Gaz gayzerlerinden sınırsız güç elde edebilirsiniz, ama aktif olduğu süre bittiğinde dımdızlak kalıyorsunuz. Bu yüzden gayzer yeniden aktif olana kadar sizi idare etmesi için bir sürü gaz tankı (Gas Reservoir) yapmanızı öneririm. Su gayzeri ise maalesef aşırı sıcak su çıkarıyor, 60-70 derece civarlarında hatta bazen daha sıcak bile olabiliyor. Bunu direkt üssünüze pompalamak demek, kısa süre içinde üssünüzün aşırı ısınması demek. Ayrıca bu suyu yetiştirdiğiniz bitkilerde kullanmak da bitkileri ısıtıyor. Çözüm, su borularını normal borular kullanarak buz biyomundan geçirip soğutmak, üsse getirirken de insulated pipe kullanarak ısıyı korumasını sağlamak olabilir. Veya gayzerin olduğu alana aşırı soğuk gaz pompalamak da bir çözüm. İnternette araştıracak olursanız, başka bir dolu dahiyane çözüm de görürsünüz eminim. İnsanların bu tarz oyunlar için tasarladığı projelere şaşırıp kalıyorsunuz gerçekten, Oxygen Not Included da tam bu "proje insanları"na göre bir oyun zaten:)
OTOMASYON SİSTEMLERİ
Otomasyonlar aşırı derecede karmaşık, ama sabredip öğrendikten sonra kullanması çok zevkli olan ve sizi bir dolu angaryadan kurtaran, en önemlisi de kaynaklarınızı boşuna harcamanızı engelleyen sistemler. Örneğin, en çok kullanılan otomasyon olan akıllı pil (Smart Battery) örneğini ele alalım. Bir jeneratöre normal pil bağladığınıza, pil boşaldıkça jeneratör çalışıp pili dolduracaktır. Ama akıllı pil, sizin ayarladığınız belli bir seviyenin altına düşene kadar jeneratörden daha fazla güç almayı keserek, güç tasarrufu sağlıyor. Veya üssünüzdeki karbondioksiti temizlemek için bir makine (Carbon Skimmer) yaptınız diyelim, "şu basınçta karbondioksit algılarsan çalış, yoksa çalışma" şeklinde bir otomasyon komutu oluşturabiliyorsunuz. Böylece makine boşuna elektrik tüketmemiş oluyor. Bunun gibi daha birçok otomasyon var. Zamanlayıcılar, ısı ve sıvı algılayıcılar, maddeleri otomatik toplayıcılar vesaire. Otomasyon için sayfalar sürecek apayrı bir rehber hazırlamak lazım, o yüzden burada kesiyorum, ama her şeyi efektif şekilde kullanabilmek ve oyundan ekstra keyif almak için mutlaka öğrenmenizi tavsiye ederim, bu konuda çok öğretici bir dolu rehber var Youtube'da :)
Jeneratör -> smart battery (otomasyonlu pil) -> heavy watt wire (maksimum 20 kw taşıyan kablo) -> power transformer -> wire (standart kablo)
UZAYA ÇIKMADAN ÖNCE YAPILMASI GEREKEN HAZIRLIKLAR
Asteroidden kaçabilmeniz için uzaya çıkmalısınız tabii önce. Ama bu işin başlangıç kısmı sadece. Uzay, oyunun apayrı bir bölümü ve ne yapmanız gerektiğini bilmeden kesinlikle yüzeye çıkmayın derim. Öncesinde ise mutlaka koloninizin sorunsuz olmasını sağlamalısınız. Yemek ve güç üretiminin yeterli olduğundan, üssünüzün sıcaklığının normal seviyelerde olduğundan ve üssünüze yeterli oksijen sağladığınızdan emin olduktan sonra uzayı düşünmeye başlayın, yani acele etmeyin. Uzay görevleri için ise, çelik başta olmak üzere, cam ve plastik üretimine başlamış olmanız gerekiyor. Ama çelik ve cam üretimine başlamadan önce bol bol plastik üretmenizi öneriyorum. Böylece yüzeye kadar transit tüplerden yaparsınız ve klonlarınızın üsten yüzeye yürüyüş zamanlarını hatırı sayılır şekilde kısaltmış olursunuz, diğer türlü uzun yürüyüşler her şeyi aşırı yavaşlatıyor. Sonrasında ise çelik ve cam üretiminin sorunsuz işlediğinden emin olduktan sonra (aşırı ısınmalar, kırılan borular, güç yetmemesi gibi bir dolu sorunla uğraşabilirsiniz bu aşamalarda çünkü) gözünüzü uzaya çevirebilirsiniz.
Belki ileride başka bir rehberde de uzay konusunda değiniriz, ama şimdilik benden bu kadar. Hepinize bol oksijenli günler dilerim :)
